HƯỚNG DẪN Chẩn đoán và điều trị khối u buồng trứng

1. GIỚI THIỆU
1.1. Định nghĩa (U nang buồng trứng là gì?)

U nang buồng trứng là những u có vỏ bọc ngoài, bên trong chứa dịch, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, phát sinh từ các thành phần cấu trúc buồng trứng bình thường hay từ những di tích phôi thai của buồng trứng. U nang buồng trứng có thể gây rối loạn kinh nguyệt, gây khó chịu tại chỗ, làm giảm chức năng sinh sản, đôi khi gây suy nhược cơ thể hoặc có thể gây tử vong do nguy cơ hoá ác tính.

1.2. Tần suất mắc

• Trong độ tuổi sinh sản, phần lớn u thực thể của buồng trứng là lành tính (80- 85%), và nguy cơ ác tính sẽ tăng dần theo tuổi. Nguy cơ ác tính của khối u buồng trứng ở tuổi mãn kinh là 29 – 35 %.

1.3. Yếu tố nguy cơ ác tính:

• Tuổi: nguy cơ ung thư buồng trứng tăng theo tuổi.
• Yếu tố dịch tễ: béo phì, hành kinh sớm, chưa sinh con, vô sinh nguyên phát, lạc nội mạc tử cung.
• Những người mang đột biến gene BRCA1, BRCA2
• Tiền căn gia đình: K (ung thư) buồng trứng, K vú, K NMTC, K đại trực tràng, K tụy (Ung thư di căn đến buồng trứng Từ đại tràng, dạ dày, mật-tụy, vú…

2. CÁC TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP CỦA U BUỒNG TRỨNG.

• Đau vùng chậu (thắt lưng hoặc đùi): Đây là triệu chứng phổ biến nhất, người bệnh thường gặp các cơn đau mơ hồ vùng chậu, dọc thắt lưng hoặc đùi. Nguyên nhân là do các khối u chèn ép lên các cơ quan hoặc các dây thần kinh chạy dọc sau xương chậu.
• Đau tức bụng dưới (đầy hơi, buồn nôn và nôn): Khối u có kích thước lớn gây chướng bụng, bụng to, sờ thấy khối u. Điều này gây cảm giác đầy hơi liên tục khiến người bệnh có cảm giác buồn nôn và nôn.
• Đi tiểu liên tục: Hiện tượng rối loạn tiểu tiện có thể do nhiều yếu tố gây ra, tuy nhiên đây cũng là một trong những biểu hiện của u nang buồng trứng do sự chèn ép lên bàng quang của khối u từ đó thôi thúc bệnh nhân đi tiểu nhiều hơn. Đặc biệt trong khi tiểu, bệnh nhân thường có cảm giác đau buốt.
• Đau khi quan hệ tình dục: Một số u nang khi phát triển có thể nằm ngay ở cổ tử cung gây cản trở. Vì vậy, khi quan hệ tình dục và cảm thấy đau một bên so với bên kia thì bạn cần liên tưởng đến u nang buồng trứng.
• Chu kỳ kinh nguyệt bất thường: Chứng rối loạn kinh nguyệt là biểu hiện của nhiều bệnh phụ khoa liên quan đến buồng trứng.

3. U BUỒNG TRỨNG CẦN LÀM CẬN LÂM SÀNG, XÉT NGHIỆM GÌ?

3.1 Hình ảnh

• Siêu âm đầu dò âm đạo có giá trị hữu ích nhất khi đánh giá khối u vùng chậu.
• CTs, MRI thường được chỉ định khi siêu âm không thể mô tả rõ ràng bản chất và nguồn gốc khối u hoặc khi nghi ngờ ung thư buồng trứng

3.2 Chất chỉ điểm khối u ác tính:

• Một số chất chỉ điểm u: CA12.5, HE 4 (Human Epididymis Protein 4), ROMA test, ΒhCG, AFP, LDH, Inhibin…

4. PHÒNG TRÁNH U NANG BUỒNG TRỨNG NHƯ THẾ NÀO?

• Sử dụng các loại thực phẩm có lợi cho sức khoẻ (ngũ cốc, rau xanh, trái cây,..), hạn chế sử dụng thức ăn chứa nhiều mỡ động vật, chất bão hoà, protein, chất kích thích. Đồng thời uống đủ từ 1 – 2 lít nước mỗi ngày.
• Tăng cường chức năng giải độc gan, kiểm tra hoạt động của tuyến giáp
• Làm việc và kết hợp nghỉ ngơi điều độ. Tăng cường thể lực bằng các bài tập thể dục nhẹ nhàng để nâng cao sức khoẻ.

5. PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ LÀ GÌ?

• Đối với u nang cơ năng: Không cần điều trị, khối u thường biến mất sau vài chu kỳ kinh nguyệt. Người bệnh được theo dõi bằng cách siêu âm lặp lại sau hành kinh xong.

Đối với u thực thể (U nang nước, u nang nhầy, u nang bì, u lạc nội mạc buồng trứng…): cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm. Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau, tùy theo tuổi và kích thước khối u, nguyện vọng mang thai và sinh con của người phụ nữ, bác sĩ sẽ tư vấn phác đồ điều trị phù hợp.

Phẫu thuật nội soi:

• Đây là phương pháp được tin dùng hiện nay trong phẫu thuật điều trị u nang buồng trứng bởi ít gây đau và thời gian nằm viện ngắn, thời gian phục hồi nhanh.
• Phương pháp này được chỉ định trong các trường hợp:
• U buồng trứng không nghi ngờ ác tính.
• U buồng trứng không quá to, không quá dính.

Phẫu thuật mở bụng

• Với những khối u nang có kích thước lớn, nghi ngờ ung thư sẽ được chỉ định thực hiện cắt bỏ thông qua phương pháp phẫu thuật mở bụng.
• Tuy nhiên, với phương pháp này người bệnh sẽ mất nhiều thời gian để hồi phục.

U nang buồng trứng có thể đe dọa thiên chức làm mẹ, sức khỏe và tính mạng phụ nữ. Do đó, chuyên gia khuyến cáo chị em phụ nữ cần khám sức khỏe định kỳ và đến ngay cơ sở y tế uy tín khi có dấu hiệu bất thường để được xử trí kịp thời!

BSCKII. Huỳnh Chương – Phó trưởng khoa Sản
Nguồn: Phác đồ U nang buồng trứng BV Hùng Vương năm 2019, tập 2, trang 38.